Geleneksel Mekke Evleri

Nihal ve Bülent Uluengin tarafından hazırlanan, Mekke'nin tarihi konutlarını plan şemaları, kullanım özellikleri, hangi malzemelerle nasıl yapıldıkları, neden yıkıldıkları vb. açılardan ayrıntılı olarak irdeleyen Geleneksel Mekke Evleri adlı kitap YEM Yayın tarafından yayımlandı. İslamiyet için en önemli yapı olan Kabe'ye ve kutsal mekânlara de evsahipliği yapan, Hac dönemlerinde çok sayıda ziyaretçiyi ağırlayan Mekke'de adeta bir “ev-otel” olarak tasarlanan ve kullanılan geleneksel konutlar renkli ve siyah-beyaz fotoğraflar, plan, kesit, görünüş çizimleri eşliğinde aktarılıyor. Çıkış noktası, yazarların Mekke'de çalıştıkları 1982-1986 yılları arasındaki Mekke şehri ve mevcut geleneksel evleri üzerinde yaptıkları çalışmaya dayanan kitap, 98 adedi geleneksel konut olmak üzere 104 yapının ayrıntılı rölövesinden edinilmiş bilgilerin ışığında hazırlandı. Geleneksel Mekke Evleri; saha çalışmalarında yerinde alınmış notlar, eskizler, iç ve dış fotoğraflar, Mekke halkı ile yapılan görüşmeler, Cidde Kral Abdülaziz Üniversitesi ve Mekke Umm al-Qura Üniversitesi kütüphanelerinde yapılan araştırmalar sonucunda, okuyucunun başka bir yerde bulamayacağı ölçekli çizimleri, görselleri ve bilgileriyle Mekke'nin 1986 yılına kadarki görünümünü ayrıntılı olarak ilk defa sunuyor. Nihal Uluengin ve Bülent Uluengin, bir ilk olma niteliği taşıyan bu çalışmanın ve kitabın öyküsünü özetle şöyle anlatıyorlar: “Her şey 1981 yılının Kasım ayında, Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde bulunan Kral Abdülaziz Üniversitesi'ne bağlı Hac Araştırma Merkezi'nden aldığımız bir davet mektubu ile başladı. Bu mektupta, yeni gelişme planlarının uygulanmaya başlamasından dolayı Mekke şehrinde yıkımların hızlandığı, geleneksel dokunun giderek kaybolduğu belirtiliyor ve bu dokuyu belgelemek için bir rölöve ekibi kurmamız isteniyordu. Şubat 1982'de toplanıp Cidde'ye doğru yola koyulduk ve önümüzdeki 4,5 yıl boyunca esas uğraşımız olacak işe girişmiş olduk... Fatin Uluengin, Bülent Uluengin ve Nihal Uluengin'den oluşan mimar bir aile olarak ‘Mekke Ekibi' adıyla 1982 yılının Mayıs ayında çalışmalara başladık… Mekke Belediyesi ile temasa geçerek yıkım bölgelerini öğrendik ve bu bölgelerde çalışmamızı yoğunlaştırıp önce binaların dış görünüşlerini değerlendirerek grup tespiti yaptık. Rölöve edeceğimiz binaları öncelikle yıkım bölgelerinden seçtik. Hatta öyle ki, bazen ölçüm için greyder operatöründen bize yarım saat müsaade etmesini, ölçüm bittikten sonra yıkıma devam etmesini rica ettik. Yıkımlar durduğu zaman, boş olan veya içine girmek için izin alabildiğimiz eski evleri seçtik. Bu şartlar altında Şubat 1982'den Temmuz 1986'ya kadar çalıştık. O dönemde Mekke'de mevcut olan, tahminen 300 geleneksel yapıdan 98'i ev, dördü rabat, biri Türk hamamı ve biri su deposu olmak üzere toplam 104 yapıyı yıkılmalarından önce rölöve ettik. Bunun neticesi olarak, 4,5 yıl içinde 1/50 ölçekte çizilmiş, yaklaşık 500 pafta çizim ve 4.500 görsel içeren bir arşiv meydana getirdik… Yıllar sonra 2013 yılının Şubat ayında tekrar Mekke'yi ziyaret ettik ve tahmin ettiğimiz gibi, Mescid-ül Haram etrafında da yakın çevresinde de geleneksel yapı kalmamış olduğunu üzülerek gördük. Bütün bu gözlemlerden sonra kaybolmuş olan ‘Geleneksel Mekke Evleri'ni bir kitap haline getirmeye karar verdik…” İÇİNDEKİLER Bölüm 1: Tarih Sürecinde Mekke Şehri ve Geleneksel Evler 17 Mekke'nin Konumu, Adının Kökeni ve Önemi 18 Mekke'nin Osmanlı Hâkimiyetindeki (1517-1923) Kısa Tarihi 19 1925'ten Günümüze 20 Seyyah Anlatılarında Geleneksel Mekke Evleri 34 Geleneksel Mekke Evlerini Oluşturan Etkenler Bölüm 2: Geleneksel Mekke Evlerinde Plan Elemanları 38 Dükkân (Dukkan) 39 Giriş Holü (Dihliz) 40 Divan (Diwan) 41 Kabul Odası (Maq'aad) 42 Hela (Beyt al Ma, Taharat veya Hammam) 44 Mahzen/Depo (Gabu) 45 Oturma Odası (Mejlis) 46 Sofa (Suffah) 47 Arka Oturma Odası (Meakhkhar) 48 Yüklük (Khuzanah) 49 Teraslar (Kharijah) 52 Mutfak (Matbakh) 54 Aile Odası (Urfat el Maişa) 55 Gelin Odası (Mabit) 56 Hamam (Hammam) 59 Çamaşırlık (Mahal el Gasil) 60 Odun/Kömür Deposu (Digeysi) 61 Aydınlık/Avlu (Manuar) Bölüm 3: Geleneksel Mekke Evlerinde Plan ve Cephe Tipolojisi 64 200 Yıllık ve Daha Eski Evler 67 200-100 Yıllık Evler 71 100 Yıllık ve Daha Yeni Evler Bölüm 4: Yapı Malzemeleri, Kaba Yapı, İnce Yapı ve Süsleme Elemanları 79 YAPI MALZEMELERİ 79 Taş 79 Ahşap 80 Toprak 80 Alçı 80 Metal 80 Cam 80 KABA YAPI ELEMANLARI 80 Temeller 80 Duvarlar 83 Döşemeler 84 Kubbeler 84 Merdivenler 86 Sıhhi Tesisat 87 İNCE YAPI ELEMANLARI 87 Giriş Kapıları 88 Pencereler 94 Ajurlar 95 İç Kapılar 97 Dolaplar 100 Su Depoları ve Su Kovukları 101 Su Soğutma Köşeleri 102 Bacalar 104 SÜSLEME ELEMANLARI 104 Ahşap Havalandırma Kafesleri 110 Floral Ahşap Kabartma Süslemeler 114 Dantelli Ahşap Kemerler 115 Kündekâri Süslemeler 118 Çitakâri/Çakma Ahşap Süslemeler 120 Kemer Püskülleri 121 Hat Süslemeler 124 Kalemişi Süslemeler 126 Renkli Ajurlar 128 Alçı/Malakâri Süslemeler 132 Taş/Kâgir Süslemeler 135 Mukarnas Süslemeler 136 Metal Süslemeler Bölüm 5: Değerlendirme ve Sonuç 139 Yaşam Biçiminin Değişmesi 148 Sonuç 156 Kaynakça 158 Özgeçmişler