Sufi Diliyle Siyaset

İslâm siyaset düşüncesi, İslâm düşünce ve ilim geleneğindeki muhtelif disiplinleri ilgilendiren bir alandır. Siyaseti Yeniden Düşünmek başlıklı bu alt-dizi bir yandan İslâm medeniyeti içerisinde varlık bulan ve siyasetin konularını içeren bu disiplinlere ait birikimi ihya etmeyi hedeflerken öte yandan günümüz dünyasına hitap edebilen farklı bir siyaset dili geliştirmeye matuf yayınlara yer vermekte¬dir. Telif, çeviri ve derleme kitaplardan oluşacak alt-dizi kapsamında, aynı zamanda Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmış metinler de neşredilmekte¬dir. Kelâm, fıkıh ve tasavvuf gibi İslâm ilimlerinin yanında, felsefe tarafından da inceleme konusu edilen siyaset; siyasetnâme, nasihatnâme ve ıslahatnâme türü eserlerin de merkezinde yer almaktadır. Klasik dönem İslâm siyaset düşüncesini anlayabilmek, tüm bu eserlerin yanında bu türler altına girmeyen nevi şahsına münhasır bazı eserleri de dikkate alan kapsamlı bir yaklaşımla mümkün olabilir. Bu çalışmanın amaçlarından birisi, şimdiye kadar İslâm siyaset düşüncesi çalışmalarının büyük çoğunluğu tarafından ihmal edilmiş bir disiplin olan tasavvuf ilminin de siyaset düşüncesi açısından önemli ve zengin açılımlara imkân sağlayan değerlendirmeleri havi eserlere sahip olduğunu göstermektir. Tasavvufî eserlerde yer alan siyaset anlayışı, bir yandan ricâlül-ğayb anlayışının bir uzantısı olarak maddî ve manevî dünyada tasarrufta bulunan ve zaman zaman zâhirî halîfe ile aynı kişi olabilen kutub kavramına atıfta bulunurken öte yandan da bu ilmin değer atfettiği bir dizi konunun, yöneten ve yönetilen seviyesindeki bütün insanların tutum ve davranışlarında yer almasına matuf düşünceleri dile getirir. Elinizdeki çalışma Kübreviyye tarikatına mensup mutasavvıflardan Necmeddîn-i Dâyenin (v. 654/1256) Mirsadül-ibâd adlı eserinin farklı toplum kesimlerinin durumlarının ele alındığı Der beyân-i sülûk-i tavâyif-i muhtelif başlıklı beşinci kısmının İslâm siyaset düşüncesi açısından değerlendirilmeye elverişli olduğuna dikkat çekmeyi hedeflemektedir. Eserin bu kısmında insanı merkeze taşıyan bir yaklaşımla pâdişâhtan vezire, âlimlerden tüccâr, çiftçi ve zanaatkârlara kadar, birarada yaşayan farklı kesimlere vücut organlarından bir karşılık verilmekte, bu kesimlerin birbirleriyle uyum içinde yaşamalarını sağlayacak birtakım ilkeler belirlenmeye çalışılmaktadır. Selçuklu hâkimiyetindeki topraklarda kaleme alınan bu eser, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinin en çok okunan tasavvuf metinleri arasında yer almaktadır. Bu çalışmada, Necmeddîn-i Dâyenin hayatı ve Mirsadül-ibâd adlı eseri hakkında bilgi verildikten sonra Osmanlı sultanı II. Murâda ithâfen dönemin mutasavvıflarından Kâsım b. Mahmûd Karahisârî (v. 891/1486) tarafından yapılan İrşâdül-mürîd ilel-murâd fî tercemeti Mirsadül-ibâd başlıklı tercümenin beşinci kısmının Latin harfleriyle neşrine yer verilmiştir. Gerek orijinal kitabın gerekse tercüme metnin Türkiye kütüphanelerindeki nüshalarının çokluğu eserin özellikle Osmanlı ilim ve düşünce dünyası tarafından dikkate alındığını göstermektedir. Bu metin, aynı zamanda fetret dönemi sonrası Osmanlı Devletinde siyaset dilinin nasıl teşekkül ettiğine ve takip eden yıllarda nasıl bir seyre sahip olduğuna dair incelemeler için de önemli bir kaynaktır. Elinizdeki çalışmanın ortaya çıkmasında birçok kişinin emeği bulunmaktadır. Hocam Hızır Murat Köse, metnin İslâm siyaset düşüncesi açısından önemine dikkatimi çekmekle kalmadı; çalışmanın her aşamasında teşvik ve yönlendirmeleriyle bana destek oldu. Bir diğer hocam Sami Erdem ile dostlarım Osman Sacid Arı ve Halit Özkan yazma nüshaları Latin harflerine aktarabilmemde en önemli katkıyı sağladılar. Kıymetli arkadaşlarım Ercan Alkan ve M. Nedim Tan çalışmanın giriş kısmını okuyarak buradaki ifadelerin tasavvuf ilmi açısından tutarlılığını sağlayabilmem hususunda yardımcı olmanın yanı sıra metnin zenginleşmesine de katkıda bulundular. Bilim ve Sanat Vakfı Medeniyet Araştırmaları Merkezi bünyesindeki Siyaset Düşüncesi Atölyesinde yıllardır birlikte çalıştığımız arkadaşlarım yayına hazırlık sürecinde en önemli destekçilerim oldular. Metnin Türk dili açısından son okumasını Berat Açıl yaptı. Küre/Klasik Yayınları editörü Mustafa Demiray ise metnin son hâlini inceleyerek çalışmanın şekillenmesine yardımcı oldu. Emeği geçen herkese müteşekkirim. Gayret bizden, tevfîk Allâhtan... Özgür Kavak Üsküdar, Haziran 2010