Osmanlı Mülkünün Tarihi Coğrafyası

Osmanlı Mülkü'nün Tarihi Coğrafyası, I. Dünya Savaşı sırasında Celal Nuri [İleri] tarafından Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınmış bir yapıt. Batı'da 1700'lü yıllarda tarihi coğrafya ismiyle verilmeye başlayan öncü eserlerin bu topraklarda, Devlet-i ‘Aliyye'nin son demlerinde aks-i seda bulmuş bir ifadesi. Bu eseri, çağının diğer çalışmalarından farklı kılan özelliği ise imparatorluğun tarihi coğrafyasına odaklanıyor olması. Özellikle Rum kavramı ile Osmanlı mülkünün egemenlik sahasının sınırlarını çizen yazar, Küçük Asya ve Anadolu'dan ziyade Suriye, Filistin, Irak, Arabistan, Kafkasya ve Kırım'a yer veriyor. Batıcı bir Osmanlı aydınının Kurtuluş Savaşı'na giden süreçte mâzîden ders alınarak hâle ve âtîye hitap edercesine son Osmanlı mülkünün tapu belgesini deklare ettiği bir metin. Bir yandan ilgili dönemdeki Osmanlıların zihin dünyasındaki egemenlik sahasına açıklık getirirken diğer taraftan dönemin siyasi ve ekonomik hususlarını alışılagelmişin dışına çıkarak mekân mefhumu üzerinden ele alıyor. Yazar, okuru zaman ve mekânda kısa ama derinlikli bir seyahate çıkarıyor: Kimisi binlerce yıl öncesine dağlar, bayırlar ve hatta çöller aşıp Ortadoğu coğrafyasında kadim bir medeniyete misafir olurken, kimisi de Anadolu'dan Kırım'a yelken almış bir gemide buluyor kendini...