Merv Seyahatnâmesi Ahmed Nermi Tercümesi

Çok yönlü şahsiyetiyle temayüz eden Kostantin Dimitriyeviç Nosilov (ö. 1923) jeolog, etnolog, coğrafyacı ve gazeteci olmasının yanında kaleme aldığı seyahat yazılarıyla da dikkat çekmektedir. 1882 yılında Kuzey Ural bölgesini gezen Nosilov, burayla ilgili anılarını bir kitap halinde yayınlamıştır. 1886 yılında Anadolu, Filistin ve Mısır'ı dolaşmış, 1908 ile 1911 yılları arasında Hazar denizi üzerinden Kazakistan da dahil olmak üzere Orta Asya coğrafyasını gezmiştir. Nosilov'un Merv ve Türkmenistan'ı da bu dönemde gezdiği tahmin edilmektedir.

Seyahatnâme tarzında kaleme alınan bu metin, saray mütercimlerinden Ahmed Nermî tarafından Sultan II. Abdülhamid için Rusça'dan Türkçe'ye tercüme edilmiştir. Seyahatnâmelere özel ilgisi olan Sultan Abdülhamid'in Merv'e de alâka duyması ve burayla ilgili bir çalışmayı tercüme ettirmesi dikkate değerdir. Nosilov bu eserinde tarihî bir şehir olan Merv'in o günkü sâkinlerini, Türkmenlerin sosyal yaşamlarını, tarım kültürlerini, bölgede yaşayan ve avlanan kuşlar hakkındaki gözlemlerini kaleme almıştır. Ayrıca Rusların bu şehre verdikleri önem, bölgenin çar tarafından bir çiftlik hâline getirilmesi, yetiştirilen tarımsal ürünler, burada kurulan modern pamuk fabrikası, Çar tarafından inşa edilen saray ve müştemilâtı ayrıca Merv harâbelerinin o günkü vaziyetini tasvir etmektedir.

Tercümenin tek yazma nüshası İstanbul Üniversitesi Nâdir Eserler Kütüphanesi'nde muhafaza edilmekte olup 4603/1 numarada kayıtlıdır. Orta Asya seyahatnâmelerine bir yenisini daha ekleyen bu eseri Prof. Dr. Mahfuz Söylemez giriş yazısıyla birlikte yayına hazırlamıştır. Kitabın sonunda nüshanın tıpkıbasımı da yer almaktadır.