Sultan II. Abdülhamid'in Sadrazamı [Küçük] Mehmed Sa‘îd Paşa'nın Hâtırâtı (2-3.cilt) : Sultan II. Abdülhamid'in Sadrazamı

Hâtırât yazmak Osmanlı devlet adamları arasında yaygın değildir. Sınırlı sayıdaki hâtırât metinleri zamanın ruhuna ilişkin özgün tecrübeler sunar. Modern zamanların son sultanı II. Abdülhamid'ingüven ve kuşkusarmalındayedidefasadârete getirdiği, hasımlarınınvetakdirkârlarınınmüşterekenmüstesnabirzekâvederinbirirfanasahipolduğunuteslimettikleri, inişliçıkışlısiyasîhayatıyladikkatçekenSa‘îdPaşa'nınanıları son dönem Osmanlı devletvetoplumhayatınayönelikzenginbilgileriçermektedir. Devletidaresindepratikvepragmatikkararlarıylaön plana çıkanPaşa'nın, geniş belge külliyatıylayoğrulmuşanılarıeleştiri, tavsiye, teklif, tahlilvetespitlerlebirlikteklasiksiyasetnâmetürünün de güzelörneklerindenbiridir. [Küçük] Mehmed Sa‘îdPaşa'nınHâtırâtıgünümüzalfabesiyleyenidenyayımlanırken, ayaktakalmamücadelesiverenbirdevletinsiyasî, sosyalvediplomatikhayatındaolupbitenler, üstdüzeybirdevletadamınınkalemindengözlerönüneserilmektedir.