Âsım Efendi Tarihi Cilt 1 - 2 : Osmanlı Tarihi 1218 - 1824/1804 - 1809

Tebrîzî'nin Burhân-ı Kâtı' adlı Farsça lügatini ve Fîrûzâbâdî'nin Kâmusu'l-Muhît adlı Arapça lügatini Türkçeye çeviren ve defalarca basılan bu iki eserle "mütercim" unvanını alan Âsım Efendi (ö. 1819), vak'anüvisliğe tayin edildikten sonra bu görevi vefatına kadar 13 yıl boyunca sürdürmüştür. Âsım Efendi bir yandan kendi zamanındaki vekâyi'i kaydederken, bir yandan da seleflerinin notlarını da kullanarak, Vasıf Efendi'nin bıraktığı yerden itibaren olayları derleyip yazmaya başlar ve II. Mahmud'un cülusuna kadar (1223/1808) olan olayları bitirip saraya takdim eder. II. Mahmud'un cülusundan itibarenki olayları eserinin II. Cildi olarak planlayan yazar, bu kısımları tertip edemeden vefat etmiş, kendi vak'anüvislik döneminde tuttuğu 12 yıllık (1808-1819) notları halefi Şanizade'ye intikal ederek onun bu yılları kapsayan tarihine kaynaklık etmiştir. Âsım'a ait bu notlardan II. Mahmud'un ilk bir yılı hakkındaki [1224/1809'a kadar] vekayi'e dair olanların yazma nüshası tespit edilip bu yayına dahil edilmiş, böylece eserin 1218-1224 / 1804-1809 arasını kapsaması sağlanmıştır.

Âsım Efendi Târîhi'nin Osmanlı döneminde basılan nüshasında bulunmayan 1218-1221/1804-1806 yıllarının olaylarını ihtivâ eden ve şu an bilinen tek nüshası olan kısmı ilk defa bu çalışmada ortaya konulduğu gibi, Âsım Efendi'den sonra vak'a-nüvîs olan Şânî-zâde'ye intikâl ettiği belirtilen müsveddelerinden 1223-1224/1808-1809 yıllarını ihtivâ eden ve yine bilinen tek nüshası olan bir kısmı da yine ilk defa bu çalışmada ortaya konulmuştur. Çalışmada şimdiye kadar müstakil bir tarih eseri olarak bilinen Sa'îd Efendi Târîhçesi'nin, Âsım Efendi'nin müsvedde ve notlarından ibâret olduğu ilk defa gösterildiği gibi, Osmanlı döneminde birkaç kere basılan Vahîd Efendi Sefâretnâmesi'nin oldukça titiz ilmî bir neşrinin yapıldığı da görülebilecek hususlardandır.

Osmanlı döneminde Ceride-i Havadis matbaasında yapılan iki ciltlik baskısında müellife ait elyazma nüshaların bir kısmına ulaşılamadığından eksik kısımları bulunan eserin Prof. Dr. Ziya Yılmazer tarafından yayına hazırlanan bu neşrinde müellif nüshaları da dâhil birçok yazmaya müracaatla bu eksiklikler giderilmiştir. Okuyucuya karşılaştırmada kolaylık sağlamak için hem matbu nüshanın hem de esas alınan yazma nüshaların sayfa numaraları gösterilmiştir.